Dozór elektroniczny jest to kontrola zachowania skazanego przy użyciu środków technicznych. Umożliwia on osobie skazanej odbycie kary w warunkach wolnościowych, w miejscu jej zamieszkania, przy zastosowaniu systemów elektronicznych, mających za zadanie ograniczyć skazanemu swobodę poruszania się oraz zmiany miejsca pobytu.
Z wnioskiem o zezwolenie na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego może wystąpić: skazany, (zarówno ten, który jeszcze nie rozpoczął wykonywania kary w zakładzie karnym, jak również ten, który już rozpoczął odbywanie kary w zakładzie karnym), obrońca skazanego, prokurator, sądowy kurator zawodowy, dyrektor zakładu karnego, gdy skazany przebywa w zakładzie karnym.
Skazany, by móc ubiegać się o zezwolenie na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, musi spełnić łącznie następujące przesłanki:
1) wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą jednego roku i 6 miesięcy, albo wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności w wymiarze niższym niż 3 lata i któremu do odbycia w zakładzie karnym pozostała część tej kary w wymiarze nie większym niż 6 miesięcy, a nie zachodzą warunki przewidziane w art. 64 § 2 Kodeksu karnego;
2) odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie szczególne względy wskazujące, że w razie odbycia kary w tym systemie nie osiągnie się celu kary;
3) skazany posiada określone miejsce stałego pobytu;
Należy przyjąć, że miejsce stałego pobytu, o którym mowa (art. 43la § 1 pkt 3 k.k.w.), to miejscowość, w której skazany mieszka z zamiarem stałego pobytu, co odpowiada cywilistycznemu rozumieniu art. 25 k.c. (A.T. Olszewski, Zakaz zmiany miejsca pobytu…, s. 86)[1].
4) osoby pełnoletnie zamieszkujące wspólnie ze skazanym wyraziły zgodę, o której mowa w art. 43h § 3;
Co ważne, nawet w sytuacji braku uzyskania zgody, o której mowa w art. 43h § 3, sąd może udzielić zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli wykonanie kary w tym systemie w sposób oczywisty nie wiąże się z nadmiernymi trudnościami dla osoby, która tej zgody nie wyraziła, i narusza jej prywatność jedynie w nieznacznym stopniu.
5) odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie warunki techniczne, o których mowa w art. 43h § 1.
Kara może być wykonywana w systemie dozoru elektronicznego jedynie wówczas, gdy pozwalają na to warunki techniczne obejmujące, w szczególności liczbę oraz zasięg dostępnych nadajników i rejestratorów oraz możliwości organizacyjne ich obsługi.
Wniosku o zezwolenie na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie może złożyć osoba:
– skazana w warunkach określonych w art. 64 § 2 Kodeksu karnego (recydywa wielokrotna).
– wobec której orzeczono karę aresztu lub zastępczą karę aresztu za wykroczenie,
– wobec której orzeczono zastępczą karę pozbawienia wolności za wykroczenie skarbowe, karę porządkową lub środek przymusu skutkujący pozbawienie wolności
– skazana na karę aresztu wojskowego.
Właściwym do rozpoznania wniosku o zezwolenie na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego jest sąd penitencjarny, w którego okręgu skazany przebywa.
Sąd penitencjarny wydaje postanowienie o udzieleniu bądź odmowie udzielenia zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku.
Na postanowienie sądu penitencjarnego o odmowie udzielenia zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego przysługuje zażalenie do sądu odwoławczego.
W przypadku, gdy skazany nie otrzyma zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, może on złożyć ponowny wniosek w tej samej sprawie, przy czym, jeżeli zostanie on złożony przed upływem 3 miesięcy od dnia wydania postanowienia o odmowie udzielenia tego zezwolenia, wniosek ten sąd pozostawia bez rozpoznania.
Wniosek o zezwolenie na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego nie podlega opłacie.
Ponadto, od 1 stycznia 2023 r. kompetencje do orzekania w przedmiocie udzielenia zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego przyznano również komisjom penitencjarnym (działającym w zakładzie karnym, w którym przebywa skazany).
Komisja penitencjarna może orzec o dozorze, jeżeli:
- wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 4 miesięcy, a nie zachodzą warunki przewidziane w art. 64 § 2 k.k.;
- skazany rozpoczął już odbywanie kary w zakładzie karnym;
- odbywaniu kary pozbawienia wolności w SDE nie stoją na przeszkodzie szczególne względy wskazujące, że w razie odbycia kary w tym systemie nie zostaną osiągnięte cele kary;
- za udzieleniem zezwolenia przemawiają dotychczasowa postawa i zachowanie skazanego w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności;
- skazany posiada określone miejsce stałego pobytu;
- osoby pełnoletnie zamieszkujące wspólnie ze skazanym wyraziły zgodę na rozpoczęcie dozoru;
- odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie warunki techniczne, o których mowa w art. 43h § 1 k.k.w.
Jeżeli powyższe warunki zostaną spełnione, to komisja penitencjarna jest organem wyłącznie właściwym do orzekania w przedmiocie udzielenie zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego.
Jeżeli jednak w chwili złożenia wniosku skazany nie rozpoczął jeszcze odbywania kary, w sprawach związanych z udzieleniem zezwolenia właściwy jest sąd penitencjarny.
Komisja penitencjarna wydaje decyzję w przedmiocie udzielenia skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego w terminie 14 dni od dnia wpływu wniosku o udzielenie zezwolenia.
Ponowny wniosek skazanego lub jego obrońcy o udzielenie zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, w tej samej sprawie, złożony przed upływem miesiąca od dnia wydania decyzji o odmowie udzielenia tego zezwolenia, pozostawia się bez rozpoznania.
[1]K. Dąbkiewicz, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, wyd. IV, WKP 2018 – komentarz do art. 43la k.k.w.